Δυσλιπιδαιμία

Τι είναι δυσλιπιδαιμία;

Οι δυσλιπιδαιμίες εμφανίζονται συνήθως ως εξής:

1. αυξημένα επίπεδα της ολικής χοληστερόλης (τιμές πάνω από 200mg/dl)
2. αυξημένα επίπεδα της LDL (κακής) χοληστερόλης (πάνω από 150mg/dl)
3. αυξημένα επίπεδα των τριγλυκεριδίων (υπερτριγλυκεριδαιμία)
4. χαμηλά επίπεδα της HDL (καλής) χοληστερόλης
5. ή σαν μεικτές διαταραχές (μεικτές δυσλιπιδαιμίες), όπου συνυπάρχουν δύο ή τρεις από τις παραπάνω διαταραχές.
6. Βασική προϋπόθεση για τη διάγνωση της δυσλιπιδαιμίας είναι  ο προσδιορισμός των λιπιδίων να γίνεται μετά από 12ωρη νηστεία.

Ποιοι ασθενείς θεωρούνται υψηλού κινδύνου για εμφάνιση μελλοντικού καρδιακού επεισοδίου;

Γενικά υψηλού κινδύνου ασθενείς (10ετής κίνδυνος εμφάνισης καρδιακού επεισοδίου >20%) θεωρούνται ασθενείς που πάσχουν από στεφανιαία νόσο ή ισοδύναμο. Σαν ισοδύναμο στεφανιαίας νόσου θεωρούνται ο σακχαρώδης διαβήτης, η περιφερική αρτηριοπάθεια, η καρωτιδική νόσος (>50% απόφραξη καρωτίδας ή αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο οφειλόμενο στις καρωτίδες) ή το ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής. Επίσης η συνύπαρξη πολλών (>2) παραγόντων κινδύνου μπορεί να καθιστά ένα άτομο υψηλού κινδύνου. Στην προκειμένη περίπτωση ο 10ετής κίνδυνος υπολογίζεται λαμβάνοντας υπόψη το φύλο, το κάπνισμα, την ηλικία, την ολική χοληστερόλη, την HDL χοληστερόλη και τη συστολική αρτηριακή πίεση.

Ποια θα πρέπει να είναι τα επίπεδα χοληστερίνης στο αίμα και πότε πρέπει να ξεκινήσουμε αγωγή με φάρμακα;

Για ασθενείς υψηλού κινδύνου χορηγείται φαρμακευτική υπολιπιδαιμική αγωγή όταν η LDL χοληστερόλη είναι ≥100 mg/dl, ειδικά σε στεφανιαίους ασθενείς προαιρετικός στόχος είναι επίπεδα LDL χοληστερόλης <70 mg/dL. Επί απουσίας στεφανιαίας νόσου ή ισοδύναμων στεφανιαίας νόσου αλλά συνύπαρξης ≥2 παραγόντων κινδύνου, όπως για παράδειγμα αρτηριακή υπέρταση, κάπνισμα, οικογενειακό ιστορικό στεφανιαίας νόσου θεωρούνται άτομα ενδιαμέσου κινδύνου και πρέπει να χορηγείται υπολιπιδαιμική φαρμακευτική αγωγή όταν η LDL χοληστερόλη είναι ≥130 mg/dL. Τέλος, για άτομα με ένα ή κανένα παράγοντα κινδύνου υπολιπιδαιμική φαρμακευτική αγωγή δίδεται όταν η LDL χοληστερόλη είναι ≥190 mg/dL με στόχο επίπεδα <160 mg/dL. Γενικά από τη στιγμή που υπάρχει ένδειξη χορήγησης αγωγής, θα πρέπει να επιδιώκεται ελάττωση της LDL χοληστερόλης τουλάχιστον κατά 30-40%.

Χρειάζεται να λαμβάνουμε αγωγή για τα υψηλά τριγλυκερίδια αίματος;

Αγωγή  για τα υψηλά τριγλυκερίδια αίματος δίδεται στις περιπτώσεις, όπου τα τριγλυκερίδια είναι πολύ αυξημένα (≥ 500 mg/dL). Στις υπόλοιπες περιπτώσεις υπερτριγλυκεριδαιμίας (τριγλυκερίδια μεταξύ 200-500 mg/dL) συνίσταται υγιεινοδιαιτητική παρέμβαση.

Μη φαρμακευτικά μέσα για την αντιμετώπιση των δυσλιπιδαιμιών

Η υγιεινοδιαιτητική αγωγή θα πρέπει πάντοτε να συνοδεύει και να συμπληρώνει οποιαδήποτε φαρμακευτική αγωγή. Στην περίπτωση της πρωτογενούς πρόληψης της στεφανιαίας νόσου (δηλαδή άνθρωποι που δεν νοσούν, αλλά έχουν υψηλά επίπεδα χοληστερίνης ή/και άλλους παράγοντες κινδύνου) η χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής θα γίνει, αφού προηγηθεί για 3 μήνες υγιεινοδιαιτητική αγωγή και δεν επιτευχθούν οι στόχοι της LDL χοληστερόλης.

Στην περίπτωση όμως της δευτερογενούς πρόληψης της στεφανιαίας νόσου (δηλαδή άνθρωποι που πέρασαν έμφραγμα μυοκαρδίου ή έχουν αποδεδειγμένα στεφανιαία νόσο) επειδή η χορήγηση στατινών συνοδεύεται από πρόσθετα οφέλη λόγω της πλειοτροπικής τους δράσης η έναρξη της φαρμακευτικής αγωγής πρέπει να ξεκινάει άμεσα και  παράλληλα με τις υγιεινοδιαιτητικές οδηγίες.

Οι κύριοι άξονες της υγιεινοδιαιτητικής παρέμβασης περιλαμβάνουν:
• ελάττωση πρόσληψης κορεσμένων λιπών

Λίπη που περιέχονται στο κόκκινο κρέας, τα τυριά, το βούτυρο, το πλήρες γάλα και το γιαούρτι ονομάζονται κορεσμένα λίπη. Έτσι θα πρέπει να περιορισθεί η κατανάλωση των τροφών αυτών π.χ. κόκκινο κρέας μόνο μια φορά την εβδομάδα, γάλα με 1,5% λιπαρά κλπ.
• ελάττωση πρόσληψης χοληστερόλης.

Μεγάλη περιεκτικότητα σε χοληστερόλη έχουν τα όργανα ζώων (ήπαρ, νεφροί, μυελός), τα αυγά κλπ.
• αντικατάσταση των κορεσμένων λιπών με μονοακόρεστα και πολυακόρεστα λιπαρά οξέα.

Κυριότερο μονοακόρεστο λιπαρό οξύ είναι το ελαϊκό που βρίσκεται στο ελαιόλαδο. Τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα διακρίνονται σε ω-6 και τα ω-3 λιπαρά οξέα. Τα ω-6 λιπαρά οξέα είναι τα φυτικά έλαια (καλαμποκέλαιο, σογιέλαιο), ενώ τα ω-3 λιπαρά οξέα βρίσκονται στα ιχθυέλαια και στα λιπαρά ψάρια (σολομός, σαρδέλες, τόνος, γαύρος) και μειώνουν τα τριγλυκερίδια.
• αύξηση πρόσληψης φυτικών στερολών.

Οι φυτικές στερόλες προέρχονται από φυτικά έλαια δημητριακών, ξηρών καρπών και λαχανικών.
• ελάττωση του σωματικού βάρους για τους υπέρβαρους ή παχύσαρκου
• αύξηση της σωματικής άσκησης

Συνιστάται άσκηση 30 λεπτά ημερησίως, τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα.

Φαρμακευτική αντιμετώπιση δυσλιπιδαιμιών

Είναι αυτονόητο ότι πριν τη χορήγηση υπολιπιδαιμικής αγωγής θα πρέπει να προηγείται η λήψη προσεκτικού ιστορικού και να διενεργείται ο απαραίτητος εργαστηριακός έλεγχος για να αποκλεισθούν δευτερογενείς διαταραχές λιπιδίων στα πλαίσια άλλων νοσημάτων, όπως π.χ. υποθυρεοειδισμός, νεφρωσικό σύνδρομο κλπ. που συνοδεύονται με υπερχοληστερολαιμία. Στις περιπτώσεις αυτές προτεραιότητα αποτελεί η διόρθωση της υποκείμενης νόσου που οδηγεί και σε βελτίωση της λιπιδαιμικής εικόνας του ασθενούς.

Στατίνες

Τα οφέλη από τη χρήση των στατινών αποδείχθηκαν και στην πρωτογενή και στη δευτερογενή πρόληψη της στεφανιαίας νόσου ανεξάρτητα από το φύλο και την ηλικία των ατόμων. Το κλινικό όφελος που προκύπτει από τη χορήγησή τους είναι μεγαλύτερο, όσο μεγαλύτερος είναι ο μελλοντικός κίνδυνος για την εμφάνιση καρδιακού συμβάματος. Δηλαδή ελάττωση της LDL χοληστερόλης κατά 40 mg/dL, συνοδευόταν με ελάττωση κατά 20% του συνολικού αριθμού των θανάτων, των εμφραγμάτων και των αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων.

Στάτινες και εγκυμοσύνη

Οι στατίνες δεν χορηγούνται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Ασφάλεια χορήγησης στατινών
Παρενέργειες εμφανίζονται σε μικρό μόνο ποσοστό ασθενών και αυτές είναι:

Hπατοτοξικότητα
Εκδηλώνεται ως αύξηση των τρανσαμινάσων δηλαδή της SGOT και της SGPT. Είναι σπάνια επιπλοκή, εξαρτάται από την δόση του φαρμάκου, σχεδόν ποτέ δεν εξελίσσεται σε ηπατική ανεπάρκεια, εμφανίζεται εντός των πρώτων 3 μηνών από την χορήγηση της στατίνης  και είναι πλήρως αναστρέψιμη όταν διακοπεί η στατίνη.

Mυοπάθεια
Η μυοπάθεια εκδηλώνεται σαν μυαλγία (μυϊκά άλγη, αδυναμία ή / και κράμπες κυρίως στις εξωτερικές επιφάνειες ποδιών και χεριών) απαντάται σε μικρό ποσοστό. Έχει παρατηρηθεί σε όλες τις στατίνες και είναι δοσοεξαρτώμενη δηλαδή μειώνοντας την δόση του φαρμάκου είναι δυνατόν να εξαφανισθούν οι μυαλγίες.

Πρωτεïνουρία
Παρατηρείται σε πολύ μικρά ποσοστά. Είναι ήπια και παροδική.

Λοιπές παρενέργειες
Οι στατίνες μπορεί να προκαλέσουν γαστρεντερικές διαταραχές (ναυτία, διαταραχές κενώσεων) πονοκεφάλους, αϋπνίες, περιφερική νευροπάθεια και δερματολογικές εκδηλώσεις (εξανθήματα)